بسیاری از سنگهایی که امروز ، در سطح زمین دیده می‌شوند، آثار و شواهدی بروزمی‌دهند که نشان می‌دهد پس از نهشته‌ شدن به صورت سنگ رسوبی ، یا تبلور به صورتسنگ آذرین ، دچار تغییرات دیگری نیزشده‌اند. در نگاه اول برخی از این سنگها شبیه به سنگهای آذرین بلور شده بنظرمی‌‌رسند، اما دقت بیشتر نشان می‌دهد که دانه‌هایکانیسازنده آنها بطرزخاصی به صورت صفحه‌ای قرار گرفته‌اند. برخی دیگر از این سنگها آثار خمیدگی شدید ازخود نشان می‌دهند. تعدادی دیگر ممکن است دارای ترکیب شیمیایی مشابهسنگ آهکباشند. اما بنظر می‌رسد که دانه‌های کانی تشکیل‌ دهنده آنها بسیار بیشتر ازدانه‌های سنگ آهک رشد کرده است. بالاخره در این میان سنگهایی هم یافت می‌شود که باسنگهای رسوبی و آذرین تفاوت دارند. تمام این سنگها را سنگهای دگرگونی می‌نامند .

دگرگونی در درونپوسته زمین ، در زیر ناحیههوازدگی ، سیمانی شدن و بالاتر از ناحیه ذوب مجدد به وقوع می‌پیوندد. در این محیط سنگهابرای تطبیق با شرایطی که شرایط تشکیل‌ آنها متفاوت است، دچار تغییرات شیمیایی وساختاری می‌شوند. از آنجایی که دگرگونی معمولا در درون پوسته زمین رخ می‌دهد،مطالعه مستقیم آن به آسانی مطالعه هوازدگی ،رسوبگذاریو فعالیت آذرین نبوده و با مشکلات بیشتری همراه است .

عوامل دگرگونی

دما

دما یکی از مهمترین عوامل دگرگونی است. دمای لازم جهت دگرگون شدن سنگ‌ها به یکی از روش‌های زیر تامین می‌شود .

ازدیاد دما در اثر شیب زمین گرمایی :

دمای زمیننسبت به عمق بر اساسشیب زمین گرماییافزایش می‌یابد. بطور متوسط در هر 30 متر عمق یک درجه به دمای زمیناضافه می‌شود. در این صورت در اعماق 10 تا 20 کیلومتری ، دما بین 35 تا 65 درجهسانتیگراد خواهد بود، که این دما برای دگرگون کردن سنگ‌ها در بعضی موارد کافیاست .

·  ازدیاد دما در اثر عوامل تکتونیکی

تغییر شکل پوسته جامد زمین بههنگام تشکیلچین‌‌هاوگسل‌هاباعث بالا رفتن دما درمحل می‌شود. در مواردی که حرکات تکتونیکی به کندی انجام می‌گیرد، گرمای حاصله فرصتتجمع ندارد و پراکنده می‌شود. ولی اگر حرکات شدید باشد، گرما و در نتیجه دمای حاصلهقابل توجه است .

حرارت ناشی از توده‌های ماگمایی :

هنگامی کهماگمابطرف بالاحرکت می‌کند، دمای ناشی از آن ، باعث دگرگون شدن سنگ‌های درونگیر می‌شود .

فشار

فشارهای موثر در دگرگونی را به انواع زیر تقسیم می‌کنند .

·  فشار ناشی از وزن طبقات

·  این فشار در اثر وزن طبقات رویی بوجودمی‌آید و میزان آن تقریبا 250 تا 300 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع به ازای هر کیلومترعمق است. فشار ناشی از وزن طبقات تقریبا خواص فشار هیدرواستاتیک را داراست و بهحالت ایزوتروپ بر سنگ‌ها وارد می‌شود. بنابراین ، در اثر این نوع فشار ، ساخت توجیهشده‌ای در سنگ‌ها بوجود نمی‌آید. بطور کلی نتیجه این فشار ، تشکیل کانی‌هایی است کهوزن مخصوص بیشتری دارند .

·  فشار جهت دار

·  فشارهای جهت دار ، ساختمان‌های زمین شناسی مختلفی رابوجود می‌آورند. در چنین مواردی ، فشار وارد بر سنگ‌ها به حالت ایزوتروپ نیست. بلکهاثر آن ، در امتداد‌های خاصی شدیدتر است. نتیجه تاثیر چنین فشارهایی ، ایجادکانی‌هایی است که در امتدادهای خاص ، طویل یا متورق هستند .

·  فشار جزیی آب

·  در اثر فعل و انفعالات متعددی که ضمن دگرگونی انجامم ی‌گیرد، غالبا مقداری (آب تولید می‌شود که فشار مربوط به آن ، که به نام فشار جزیی آب خوانده می‌شود، نقش مهمی در فعل و انفعالات دگرگونی به عهده دارد .

اهمیت نسبی دما و فشار

ازدیاد دما باعث تشکیل کانی‌هایی می‌شود که آنتروپیبیشتری دارند. مثلا افزایش دما باعث بی آب شدن کانی‌ها می‌شود. زیرا تبدیل آب بهبخار آب آنتروپی را افزایش می‌دهد. در صورتی که ازدیاد فشار ، باعث ایجاد کانی‌هاییمی‌شود که حجم کمتری دارند. به عبارت دیگر ، کانی‌های تشکیل دهنده سنگ‌های دگرگونینسبت به سنگ اولیه ، وزن مخصوص بیشتری دارند. محصول دگرگونی یک سنگ واحد ، در شرایطفشار (عمق) و دمای مختلف ، سنگ‌های متفاوتی است. به عنوان مثال از دگرگونی شیلدر شرایط دگرگونی مختلف سنگ‌های مختلفی مثل شیست آمفیبول دار ، شیست کلریتی ،گنیسو انواع هورنفلس‌ها حاصل می‌شود .

متن کامل این مقاله که در بیست صفحه تنظیم شده است را می توانید از اینجا خریداری کنید!