) نـزهـة الـخـاطر و سرور الناظر و تحفة الخاضر و متاع المسافر, که مؤلف آن را پس از اطلاع از نـزهة القلوب سجستانى تالیف نموده و احتمالا با غرایب القرآن او یکى است سه نسخه در کتابخانه آستان قدس رضوى ( شماره 7663 ) محفوظ است .

3) کشف آیات القرآن , کشف آیات به حروف هجا و تفسیر لغات مشکله و بیان لغات قرآن است .

4) مـشـارق الـنور الکتاب المشهور, در این تفسیر بین معانى آیات و لغات و قواعد عربى و اخبار و احادیث ائمه معصومین (ع ) محققانه جمع و تدوین گردیده است .

مـنابع : الاعلام , 5/138; اعیان الشیعة , 8/394; امل المل , 2/214; الذریعة , 16/48; الروضة النضرة فـى عـلـمـاء الماءة الحادیة عشرة , 434; ریاض العلماء, 4/332; لؤلؤة البحرین , 66; فوائد الرضویة , 348; لـباب الالقاب , 131; الکنى و الالقاب , 2/413, ماضى النجف و حاضرها, 2/454, معجم رجال الـفـکـر, 290; مـعجم المؤلفین , 8/55; مقدمه غریب القرآن , به قلم محمد کاظم طریحى ; هدیة العارفین , 1/432.

البحرالمواج فى تفسیر القرآن

از میرزا تاج الدین حسن ( م 1085 ق ) فرزند محمد اصفهانى فلاورجانى معروف به تاجا اصفهانى یا تاج ارباب العمامة , حکیم محدث و از علماى عصر صفوى .

این تفسیر در دو مجلد به زبان فارسى به شیوه روائى و کلامى است .

نـخست مفسر چند آیه از قرآن کریم را یاد کرده سپس به ترجمه فارسى پرداخته و آنگاه به تفسیر آیات مذکور مى پردازد.

ابن یوسف در فهرست مجلس شوراى ملى به غلط این تفسیر را به فرزند مفسر بهاءالدین محمد ( م 1137 ق ) صاحب کشف اللثام معروف به فاضل هندى نسبت مى دهد.

خونسارى که نسخه اى را در اختیار داشته است و آن را در روضات الجنات ستوده مى گوید: ( انه کـثیر الفوائد ) و آن را از پدر مى داند و نیز شیخ آقابزرگ تهرانى در الذریعة ببه نام پدر ضبط کرده است .

نـسخه اى از این کتاب در مجلس شوراى اسلامى به خط نستعلیق از قرن دوازدهم هجرى از آغاز قـرآن تـا سوره نحل موجود است و دو برگ از آخر آن افتاده است و نسخه دوم در کتابخانه ملى از سـوره مـجـادله تا پایان قرآن است که آن را محمدتقى دانش پژوه تفسیر بحرالمواج احتمال داده است .

مـنابع : اعیان الشیعة , 5/240; الذریعة الى تصانیف الشیعة , 3/49; روضات الجنات , 7/114; الروضة النضرة فى علماء الماءة الحادیة عشرة , 90; فهرست مجلس شوراى اسلامى , 3/4; معجم الدراسات القرآنیة عند الشیعة الامامیة , 39; هدیة الاحباب , 127; فهرست نسخه هاى خطى فارسى , منزوى , 1/8.

تفسیر قطب الدین لاهیجى

از قـطـب الدین محمد ( زنده در 1086 ) فرزند شیخ على شریف فقیه لاهیجى اشکورى , فیلسوف متکلم از علماى شیعه در عصر خویش .

ایـن کـتاب به زبان فارسى در دو مجلد به روش شیعى و بیانى روشن و روان و نیز به ترجمه آیات قـرآن مـى پردازد و توضیح و تفسیر آیات را بیان نموده و به ذکر روایات و احادیث وارده از طریقه امامیه استناد مى نماید.

این تفسیر به نامهاى : ترجمة الانیقة یا تفسیر ترجمه قرآن شهرت دارد از این تفسیر چهار نسخه در کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى ( شماره 14143 به بعد ) وجود دارد.

این تفسیر در 1340 ش در تهران چاپ شده است .

مـنـابـع : اعـیـان الـشیعه , 9/431; الروضة النضره , 497; امل المل , 2/285; ریاض العلماء, 5/124; فهرست الفبائى کتب خطى کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى , 124; فهرست نسخه هاى خطى فارسى , 1/15; مفسران شیعه , 142; نجوم السماء فى تراجم العلماء, 148.

تحفه شاهى

از مـولى مصطفى ( 1007 - 1090 ق ) فرزند شیخ محمد ابراهیم تبریزى قارى خراسانى معروف به تبریزى قارى , از مفسران و علماى شیعه .

تفسیر مورد بحث در علوم قرآن و بیان بعضى قراءآت مى باشد و آغاز تالیف آن در مرقد شاه ولایت آغـاز گـردیـده لذا آن را به نام تحفه شاهى نامیده است و شامل پنج باب مى باشد چون در آستانه خامس آل عبا از تالیف آن فارغ گردیده است .

نسخه اى از این کتاب در کتابخانه حضرت امیرالمؤمنین (ع ) در نجف اشرف موجود است .

تـالیفات دیگرى از تبریزى قارى مى دانند که عبارتند از: 1) متممة التحفة , در تکمیل تفسیر دیگر تحفة القارى است .

2) تـحـفة القارى , در بیان بعضى از کلمات و انواع قراءآت و آن در 1302 ق در بمبئى چاپ سنگى شده است .

3) تـحفة الابرار, که به دستور میرزا شفیع منجم و فرزندش محمد مقیم در یک مقدمه و دو باب نگاشته شده است و در آن فضیلت قرآن , آداب تعلم , مستحبات قرآن , مخارج حروف در پنج فصل مورد شرح و بیان واقع گردیده است .

نـسـخـه اى از این کتاب در آستان قدس رضوى ( شماره 13363 ) و در کتابخانه دانشگاه تهران ( شماره 4074 ) وجود دارد.

4) ارشاد القارى , در بیان قراءآت شامل یک مقدمه و پنج باب .

5) وقـوف الـقرآن , که در آن مواضع وقوف قرآن و انواع آن و محل جزء و نصف جزء و حزب و محل سجده واجب و آیات مستحبه سجده مشخص گردیده است .

6) سند قرائت عاصم , در پنج فصل و توضیح قرائت عاصم و اسناد آن .

مـنابع : اعیان الشیعة , 10/126; الروضة النضرة فى علماء الماءة الحادیة عشرة , 565; ریحانة الادب , 4/498; الـذریـعة , 3/407; فهرست مدرسه سپهسالار, 3/353; فهرست نسخه هاى فارسى خطى , منزوى , 1/80; فهرست کتابخانه دانشگاه تهران , 13/3054.

زبدة البیان فى تفسیر آیات قصص القرآن

از شیخ محمد ( م 1090 ق ) فرزند شیخ محمود طبسى , محقق حکیم متاله از علماى عصر صفوى .

تفسیر مورد بحث شامل آیات قصص انبیاء در قرآن است .

مفسر آیاتى که مختص انبیاء سلف مى باشد از قرآن مجید استخراج نموده و به تفسیر و شرح و بیان آنها پرداخته است .

شـیـخ محمد طبسى کتاب فوق را با نگارش تکمله اى در شرح و بیان احوال حضرت رسول (ص ) تـکـمـیـل نموده و نام آن را تکملة زبدة البیان گذاشته است و احوال ائمه معصومین را نیز بدان افزوده است .

مـنـابع : الذریعة الى تصانیف الشیعة , 1/48, 12/21; الروضة النضرة فى علماء الماءة الحادیة عشرة , 527; معجم الدراسات القرآنیة عند الشیعة الامامیة , 114, 173.

تفسیر الصافى

اثـر ملا محسن ( 1007 - 1091 ق ) فرزند شاه مرتضى کاشانى معروف به ملا محسن فیض کاشانى , از اعاظم علما و حکماى متاله امامیه .

تـفـسـیـر مـورد بحث در چند مجلد به اختلاف چاپهاى آن به زبان عربى و شیوه روائى و مشرب عـرفـانى و از مشهورترین تفسیرهاى مختصر شیعى که با مضامین روایات و احادیث ماثور از ائمه معصومین (ع ) از آغاز قرآن سوره الحمد تا پایان قرآن سوره الناس مى باشد.

متن کامل این مقاله که در بیست صفحه تنظیم شده است را می توانید از اینجا خریداری کنید!