عنوان این مقاله، درد و اندرزهای سیاسی در دیوان و حدیقهی سنایی است. دردهای سیاسی، از بیعدالتیها، ناامنیها و ظلم و جور حاکمان روزگار، ناشی میشود و باعث درد و رنج اقشار مختلف جامعه میشود. عارفان بزرگ، همهی انسانها را مخلوق خدا دانسته و حاکمان و قدرتمندانی را که در راه کسب منافع خویش بودند، مورد انتقاد قرار داده و از حقوق ضعفا، دفاع میکردند و این امر را جزء رسالتهای اجتماعی خویش میدانستند. حکیم سنایی، شاعر و عارفی است نگران پیرامون خویش، او از نزدیک، ناهنجاریها را لمس کرده و با تازیانهی سلوک، برگردهی حاکمان عصر، کوبیده است. او گاهی مستقیماً رویاروی مظالم کلام عصر ایستادگی میکند و زمانی، با پند و اندرزهای سیاسی، به تشویق حکّام، برای عدالت ورزی و رعیت پس روزی میپردازد. او منتقدی است سیاسی، با دیدگاههای آرمان گرایانه، که هدفش شورش مردم علیه حکومت نیست بلکه اصلاح اوضاع سیاسی و اصلاح فرد و جامعه است.
کلمات کلیدی: دردهای سیاسی، اندرزهای سیاسی، ظلم، عدالت، دیوان و حدیقه ی سنایی
مقدمه
نیمهی دوم قرن پنجم و تمام قرن ششم و آغاز قرن هفتم، دوران تاخت و تاز غلامان زردپوست ( ترک) است که باعث نابسامانی اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران میشود، از میان همین غلامان معمولاً دستهیی بر دیگران، به رتبه و درجه، تفوّق مییافتند و کم کم به امارت میرسیدند، آنان، در دورههای مملوکی، با سختی روزگار سپری کرده و بعد از به قدرت رسیدن، از سر کینه توزی، به فساد و تباهی در جامعه میپرداختند، اینان با همهی تظاهر به دینداری، مردمی فاسد، شرابخواره و قتال بودند و ظلم و ستمگری پیشهی ایشان بود. شاعران، به دلیل داشتن روح حساس و طبع لطیف، بهتر از همه میتوانند زبان حال عموم گردند و درد و رنجهای مردم را بیان کنند. حکیم سنایی که معاصر سلطان مسعودبن ابراهیم، بهرامشاه بن مسعود و سلطان سنجربن ملکشاه بود، از نزدیک، ناهنجاریها را لمس کرده و با تازیانه سلوک، برگردهی حاکمان عصر، کوبیده است و در آثارش، هر جا که فرصت یافته، به اعتراض پرداخته و زشتیها را افشاء کرده است. فریاد اعتراض او انعکاس احوال بد زمانه و نمایانگر تاریکی نظام طبقاتی است. از دیدگاه حکیم سنایی، بدترین موجودات روی زمین آنهایی هستند که در آزار بیگناهان میکوشند و حقوق دیگران را زیر پا میگذاردند.
من ندانم ز جملهی اشرار |
پر گناهی چوبی گناه آزار |
دردهای سیاسی در دیوان و حدیقهی سنایی
شیوههای مبارزاتی حکیم سنایی متفاوت است:
مبارزه مستقیم:
حکیم سنایی، در ظلم ستیزانه ترین قصیدهاش که در تاریخ شعر فارسی، کم نظیر است، مستقیماً رویاروی مظالم حکّام عصر ایستادگی کرده و میگوید:
ای خداوندان مال! الاعتبار الاعتبار |
ای خدا خوانان قال! الاعتذار الاعتذار! |
متن کامل این مقاله که در شانزده صفحه تنظیم شده است را می توانید از اینجا خریداری کنید!
برچسب ها : دردهای سیاسی , اندرزهای سیاسی , ظلم , عدالت , دیوان سنایی , حدیقه سنایی , سنایی غزنوی ,